Bezsilność - Przesłonięty uśmiech. O kobietach w Korei Południowej

 Hello!

Z książką Przesłonięty uśmiech łączy mnie dość długa historia. Wydaje mi się, że pierwszy raz o jej powstawaniu usłyszałam prawie dokładnie dwa lata temu. Potem regularnie sprawdzałam zapowiedzi Czarnego, ale jej tam nie widziałam i nie widziałam. Później - w maju 2021 - dowiedziałam się, że książka ma wychodzić jesienią tego roku. Ale się nie ukazała. W końcu w listopadzie napisałam maila do wydawnictwa i takim sposobem dowiedziałam się, że ukaże się w marcu 2022 - tak na Dzień Kobiet. Zamówiłam książkę już w przedsprzedaży, książka do mnie dotarła, ale dowiedziałam się czegoś, co zniechęciło mnie do czytania. 

Koreańskie bingo - Przesłonięty uśmiech  

Tytuł: Przesłonięty uśmiech. O kobietach w Korei Południowej
Autorka: Anna Sawińska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Czarne

Zacznę od tego, czego tej książce brakuje: przypisów i bibliografii. W Przesłoniętym uśmiechu nie ma pół przypisu. Ani bibliograficznego, ani żadnego innego (na przykład wyjaśniającego zastosowaną latynizację i dlaczego nie wykorzystano w książce polskich zapisów nazw Pusanu i wyspy Czedżu) - a gdy przywołuje się statystyki, powołuje na dane, przytacza opisywane gdzieś wcześniej przykłady - trzeba podać ich źródła kropka. Wydało mi się to zakrawające na ironię, że w powieści Kim Jiyoung. Urodzona w 1982, która też nie jest idealnym przykładem praktyk wydawniczych, bo tłumaczona była z angielskiego, są konkretne przypisy do na przykład raportu o stanie zatrudnienia oraz przypisy od tłumaczki, dotyczące jakiś aspektów tekstu/kultury - ale zabrakło tego w reportażu. Część kultury tłumaczona jest w samej treści reportażu, ale brak bibliografii był powodem, dlaczego tak długo odkładałam lekturę tej książki. Bo to też bardzo zaskakujące, jakim sposobem książka w takiej formie przeszła cały proces wydawniczy i nikt nie zasugerował potrzeby przypisów. 

I to tyle z łyżki dziegciu, bo poza tym to naprawdę dobra książka (chociaż jak zauważycie dalej, ostatecznie mam nieco mieszane uczucia). Zgadzam się z opiniami, że spośród podobnych książek dotyczących kobiet w innych krajach, w bohaterkach z Przesłoniętego uśmiechu jakoś najłatwiej zobaczyć podobieństwa do sytuacji kobiet, które widzi się dookoła siebie. Ponadto - biorąc pod uwagę jak Korea Południowa i Japonia chciałyby się od siebie różnić - wiele z tych historii, szczególnie jeśli w jakiś sposób dotyczą dzieci, są bardzo podobne do historii o kobietach w Japonii. A z innej strony - o podobnych doświadczeniach kobiet w Chinach. Czytając tę książkę, poczułam chyba jakiś rodzaj negatywnej kumulacji, jakby Korea zogniskowała wiele negatywnych zjawisk z sąsiadujących z nią krajów (i aż się chce napisać, że to wszystko wina Konfucjusza). Ale co ciekawe, z książki nie bije jakiś antyjapoński sentyment (choć mógłby), natomiast antyamerykański - owszem (to też niezaskakujące, amerykańscy żołnierze nie są w Korei popularni).

Jeśli komuś się wydaje, że Korea Południowa to magiczna kraina z k-dramy, to ta książka skutecznie go obudzi. A na pewno pokaże, że nie można przez pryzmat k-dram patrzeć na Seul i korporacje. Mam też - być może mylne - wrażenie, że moment zachłyśnięcia się Koreą w wydaniu hiperpopularnym minął i teraz buduje się zupełnie inny obraz tego kraju w Polsce (nie mogę nie zaznaczyć, że Republika Korei stała się w Polsce ostatnio bardzo popularna z powodu czołgów - co może także wzmacniać skojarzenie Korei Południowej z Koreą Północną). 

Przesłonięty uśmiech ma dziewięć rozdziałów (w tym epilog) i posłowie. Każdy rozdział to opowieść innej kobiety. Ułożone są od najstarszej (73 lata) do najmłodszej (22 lata), by na koniec wrócić jeszcze do pierwszej bohaterki, co stanowi bardzo przemyślane zamknięcie i podkreśla strukturę książki. W sumie Przesłonięty uśmiech ma 278 stron, rozdziały średnio po około 30. Książkę czyta się raczej szybko, opowieści płynął, jeśli autorka wplata w nie dane robi to znakomicie i przywoływane statystyki nie psują toku wypowiedzi. Przy czym - to nie są proste historie, czytanie ich boli, ale ja byłam przygotowana na temat, a część rzeczy (typu właśnie statystyki) znałam wcześniej, słyszałam też o większości medialnych spraw, o których wspomina autorka. Więc w pewnym sensie nie była to dla mnie książka zaskakująca, choć nie zmienia to faktu, że poruszająca i porażająca. Bo bije z niej mimo wszystko taka bezradność, bezsilność i pogodzenie się z losem. A najczęściej takie obchodzenie wszystkiego dookoła, aby gdy się nie musi, nie myśleć za wiele - co jest straszne. Większość bohaterek książki jest do siebie podobna - wtłamszona w społeczne oczekiwania, z których wydaje im się, jest za późno się urwać. Albo naprawdę nie mogą tego zrobić. Warto też zaznaczyć, że kilka bohaterek wychowywało się przynajmniej przez jakiś czas poza Koreą - co przedstawia dodatkową perspektywę zderzenia się z kulturą tego kraju po powrocie. 

Oglądam Extraordinary Attorney Woo, a tam odcinek (12) idealnie wpasowujący się w tematykę opisywanej książki. Serial można oglądać na Netflixie.

Oprócz ostatniego rozdziału - gdy czytałam ostatni rozdział, to mną telepało. To historia Yoony, która obecnie pracuje w saunie, ale wcześniej pracowała w klubie dla dorosłych - i tak, działy się tam rzeczy, które w straszny sposób bardzo łatwo sobie wykoncypować. Autorka dzięki tej opowieści może opisać trochę koreańskiego prawa i podejścia do na przykład aborcji (nielegalna, powszechna, kobieta może pójść do więzienia) czy faktu, że upojenie alkoholowe upośledza myślenie i jest to okoliczność łagodząca. Ponadto opisywane też wcześniej zmiany w prawie podkreślają, w jak żółwim tempie zachodzą jakiekolwiek przemiany w Korei. Jeśli chciałoby się, aby zamykający taką książkę rozdział dawał jakąś iskierkę nadziei - to chociaż wydaje się, że Yoona wyrwała się z najgorszego miejsca, w którym była - to tego nie robi. Nie napiszę, że Przesłonięty uśmiech jest przepełniony totalnym nieszczęściem, bo to jednak daleko idąca teza - ale optymizmu i patrzenia z nadzieją w przyszłość w tych opowieściach też raczej nie ma. Trudno to ocenić, ale wydaje się, że bohaterki książki nieszczególnie wierzą w jakieś systemowe czy mentalne zmiany (a na pewno nie wcześniej niż za 30 lat).

Odrobinę brakowało jakieś buntowniczki z prawdziwego zdarzenia (choć poznajemy historię CEO firmy tworzącej gry komputerowe). Ale najbardziej (poza przypisami) brakowało mi w tej książce informacji o koreańskim feminizmie - a dokładnie o reakcjach społeczności na otwarte przyznawanie się do bycia feministką; ale zadowolona byłabym z jakichkolwiek informacji o feminizmie w Korei Południowej. Gdy robiłam Koreańskie bingo do tej książki uświadomiłam sobie, że w Przysłoniętym uśmiechu trochę brakuje opowieści kobiety z Korei Północnej, która teraz żyje w Republice.

Wracając do plusów - jak mało komu autorce udaje się bardzo naturalnie w tok wywodów wplatać informacje o kulturze Korei. W Przesłoniętym uśmiechu jest wiele odniesień do tradycji i zwyczajów, o których wspomina się w książkach o Korei bardzo rzadko. Poza tym książka jest krótka i trochę za bardzo skupia się na duży mieście - ale z drugiej strony, wiadomo że nie da się objąć wszystkiego na niecałych 300 stronach. Można było jedna tę wielkomiejską perspektywę jakoś zaznaczyć. Jest mało przeglądowa - albo naprawdę doświadczenia kobiet w całej Korei Południowej aż tak bardzo się od siebie nie różnią (w co trochę wątpię). 

Poza danymi i niekiedy opisami sytuacji, w których rozmawia z bohaterkami, autorka nie dodaje wiele od siebie (choć jej nastawienia do niektórych spraw można się domyślać po używanych przymiotnikach), ale czasami naprawdę warto byłoby dodać więcej kontekstu osadzającego historię i uwiarygadniającego reporterkę (innymi słowy: dlaczego bohaterki na tyle zaufały autorce, aby opowiedzieć jej o życiu). Można się łatwo domyślić, że autorka część bohaterek poznała w pracy, ale niektóre nie są takie oczywiste. To można doliczyć do kolejnego elementu spisu treści, którego książce brakuje.

Gdy zaczynałam czytać tę książkę, obawiałam się, że będę rozczarowana - bo tak kończy się moje czytanie wielu książek, na które szczerze czekam - ale na szczęście nie. To dobra, zdejmująca klapki z oczu książka, chociaż bez przypisów, o bardzo wielkomiejskiej perspektywie, bez głosu kobiety z Korei Północnej żyjącej w Republice i rozdziału autorskiego, w którym autorka wprowadziłaby w temat i zbudowała swoją wiarygodność. 

Zapraszam na blogaskowego Facebooka oraz mojego Instagrama (bookart_klaudia)!  

Pozdrawiam, M